بۇرچىن ناھىيەلىك ساقچى ئىدارىسى بۇ يىل 5-ئايدا بۇرچىنلىق قازاق مالچى ماناپقان ۋە ئۇنىڭ ئىككى ئوغلى ئېركىش بىلەن بېكىشنى چاقىرتىپ كېتىپ، ھازىرغا قەدەر ئۇلارنىڭ ئائىلىسىگە ئىز-دېرىكىنى بەرمىگەن ئىدى.
چەتئەلدىكى قازاق پائالىيەتچىلەر، ماناپقاننىڭ «دىنىي رادىكاللىق» بىلەن ئەيىبلىنىپ، 7 يىللىق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغانلىقىنى بىلدۈرگەن. ئۆتكەن قېتىمقى پروگراممىمىزدا ئۇنىڭ بۇرچىن ناھىيىسى خاتەي كەنتىدە ئولتۇرۇشلۇق ئايالى مىخۇا، ماناپقانلارنىڭ قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغانلىقىنى رەت قىلغان بولسىمۇ، بىراق ئۇلارنىڭ نېمە ئۈچۈن تۇتقۇن قىلىنغانلىقى، دائىرىلەرنىڭ بۇ توغرىسىدا ئۆزلىرىگە ھېچقانداق چۈشەنچە بېرىپ باقمىغانلىقىنى بىلدۈرگەن ئىدى.
ئەركىن ئاسىيا رادىئوسى مۇخبىرى دۈشەنبە كۈنى مەزكۇر دېلونى ئىلگىرىلەپ ئېنىقلاش داۋامىدا، بەزى يېڭى ئۇچۇرلارغا ئېرىشتۇق. خاتەي كەنتىنىڭ پارتكوم سېكرېتارى، ماناپقاننىڭ 4-ئايدا «قۇرئان كەرىم» ساقلىغان، دېگەن سەۋەب بىلەن بىر قېتىم تۇتقۇن قىلىنىپ، 15 كۈن يېتىپ چىققانلىقى، بۇ يىل 5-ئايدا ئۇنىڭ 2-قېتىم تۇتقۇن قىلىنغانلىقىنى بىلدۈردى.
مۇخبىر: ۋەي ياخشىمۇسىز، سىز خاتەي كەنتىنىڭ پارتىيە سېكرېتارى بولامسىز؟
كەنت سېكرېتارى: ياخشى. ھەئە، مەن كەنت سېكرېتارى، مەن قازاق.
مۇخبىر: ماۋۇ سىلەرنىڭ كەنتتىكى ماناپقان، ئېركىش، بېكىشنىڭ دادىسى بارغۇ، ئايالى، بۇ يىل 5-ئايدا ماناپقاننى تۇتۇپ ئەكىركەتتى. ھازىرغا قەدەر نېمە ئۈچۈن تۇتۇپ ئەكىركەتكەنلىكىدىن خەۋىرىم يوق، دەيدۇ. نېمە ئۈچۈن تۇتۇلدى بۇ ئادەم؟
كەنت سېكرېتارى: بۇ ئىشنى ئۇقماقچى بولسىڭىز ھۆكۈمەت بار، ھۆكۈمەتنىڭ ئادەملىرى ياخشى بىلىدۇ، بۇ ئىشنى. بىز ئىچكى ئەھۋاللارنى ياخشى بىلمەيمىز.
مۇخبىر: لېكىن سىز مۇشۇ كەنتنىڭ سېكرېتارى. ئائىلىسى ھازىرغا قەدەر بىلمەيدىكەن ئىچكى ئەھۋالنى، 7 يىل كېسىلدى، دەيدىغان گەپلەر بار.
كەنت سېكرېتارى: ياق، ئۇنداق 7 يىل كېسىلگىنى يوق. بىز ئۇنداق بولغانلىقىنى ئاڭلىمىدۇققۇ. بىز ئۇقمىدۇققۇ ئۇنداق سۆزلەرنى. 7 يىل كېسىلدى، دېگىنى يالغان گەپ.
مۇخبىر: ئۇلار بۇ يىل 1-ئايدا قازاقىستانغا چىقىپتىكەن. قازاقىستاندا بىر تۇغقىنى قايتىش بولۇپ. ئۇلار قايتىپ كېلىپ5-ئايدا ناھىيەلىك دۆلەت ئامانلىق قوغداش ئەترىتى چاقىرتىپتىكەن. ئىككى بالىسى بىلەن بارسا ھەممىسىنى ئەپ قاپتۇ. ئايالى، دەيدۇ، مەن بىلمەيمەن نېمىشقا ئەپ قالدى، ھازىرغا قەدەر كۆرۈشتۈرمىدى ياكى سوت ئاچمىدى، دەيدۇ؟
كەنت سېكرېتارى: بۇنى ھۆكۈمەت تەرەپتىن سورىسىڭىز. چۈنكى، بىز ياخشى ئۇقمايمىز.
مۇخبىر: ماناپقان سىزنىڭ كەنتىڭىزنىڭ پۇقراسى. سىز شۇ كەنتنى باشقۇرۇۋاتقان بىر ئادەم. سىزگە ئۇقتۇرۇش كەلمىدىمۇ بۇ ئادەم مۇنداق سەۋەب تۈپەيلى تۇتۇلدى، دەپ؟
كەنت سېكرېتارى: بىزگە تۇتۇلدى، دەپ ئۇقتۇردى. بىراق نېمە سەۋەبلىك تۇتۇلغانلىقىنى بىزگە دېمىدى.
مۇخبىر: ئاڭلىساق «قۇرئان كەرىم»نى ساقلىغانلىقى ئۈچۈن تۇتۇلدى، دەيدۇ، توغرىمۇ بۇ گەپ؟
كەنت سېكرېتارى: «قۇرئان» كىتابنى دەمسىز. بۇنىڭدىن بۇرۇن شۇنداق بولغان. ئالدىدا ئاشۇ سەۋەبلىك 15 كۈندەك تۇتۇپ قويۇپ بەرگەن. بۇ قېتىم قانداق تۇتتى ئۇنى بىز بىلمىدۇق.
مۇخبىر: ماناپقاننى 15 كۈن قاچان تۇتۇپ قويۇپ بەرگەن ئىدى؟
كەنت سېكرېتارى: 15كۈن تۇتۇپ قويۇپ بەرگەننى ئايالى بىلىدىغۇ. بۇ يىل تۇتۇپ قويۇپ بېرىلگەنغۇ ، يەنى بۇ يىل 2017-يىلى. ئالدىدا بىر تۇتۇپ، قويۇپ بېرىپ، يەنە تۇتۇپ ئېلىپ كىرىپ كەتتى. ئوغۇللىرىنىڭ نېمىشقا تۇتۇلغانلىقىنى بىلمىدى. لېكىن دادىسى 15 كۈن تۇتۇلغاندا دىنىي ئاشقۇنلۇققا چېتىشلىق، دەپ سولانغان.
مۇخبىر: ئەمدى ئۆيدىن «قۇرئان كەرىم» چىققانلىقى ئۈچۈن تۇتۇلغان بولدىما ئەمدى؟
كەنت سېكرېتارى: تۇتۇلغان قەغىزىدە يېزىلغانغۇ. ئايالىدىن سوراپ باقسىڭىز، شۇ ئايالى بىلىدۇ نېمە يېزىلغانلىقىنى ،مەن بىلمەيمەن. ئۇ تۇتۇلغان قەغەز ئايالىغا بېرىلگەن.
مۇخبىر: سىلەرنىڭ كەنتتە باشقىلار بارمۇ يەنە شۇنداق تۇتۇلغانلار؟ بولسا، كىملەر بار يەنە؟
كەنت سېكرېتارى: بار. شىنجاڭدا، بىزنىڭ بۇرچىندا ئۇنداق تۇتۇلغانلار كۆپ. بىزنىڭ كەنتىمىزدە تۇتۇلغان بىر قانچە ئادەملەر بار. يەنى 11 ئادەم بار. تۇتۇلغانلار بېرىك ئابلەيخان، ئېرگىن ژاتېخالار بار.
ماناپقاننىڭ ئايالى مىخۇا، دۈشەنبە كۈنى مۇخبىرىمىزغا ماناپقاننىڭ بۇ يىل 4-ئايدا بىر قېتىم تۇتقۇن قىلىنىپ، 15 كۈن سولاپ قويۇلغانلىقىنى دەلىللىدى. ئۇنىڭ كۆرسىتىشىچە، بۇنىڭدىن 12 يىل ئاۋۋال بىرى ماناپقانغا «قۇياش نۇرى قانداق ئىسسىتىدۇ» سەرلەۋھىلىك بىر كىتاب سوغا قىلغان. ماناپقان بۇ كىتابنى يېقىندا بىر قازاق موللىغا بەرگەن. ساقچىلار بۇ يىل 4-ئايدا ماناپقان ھېلىقى قازاق موللىغا بەرگەن «قۇياش نۇرى قانداق ئىسسىتىدۇ» سەرلەۋھىلىك شۇ كىتاب سەۋەبلىك ماناپقاننى 15 كۈن سولاپ قويغان.
مىخۇا: ھەئە، بۇ يىل 4-ئايدا، 15 كۈن سولاپ قويۇپ بەرگەن.
مۇخبىر: نېمە دەپ تۇتقانتى 15 كۈن تۇتقان ۋاقتىدا؟
مىخۇا: 15 كۈن تۇتقان ۋاقتىدا، بۇنىڭدىن 12 يىل ئاۋۋال بىر كىشى «قۇياش قانداق ئىسسىتىدۇ» دېگەن بىر كىتابنى بېرىپتىكەن. ماناپقان بۇ كىتاب ماڭا نېمە كېرەك، دەپ بىر موللىغا بېرىۋېتىپتىكەن. ساقچىلار موللىغا بەرگەن شۇ كىتابنى سۈرۈشتۈرگەن. ماناپقاننى چاقىرتىپ كېلىپ، موللىغا سەن بېرىپسەن ئۇ كىتابنى،دەپ سۈرۈشتۈرۈپ، ماناپقاننى 15 كۈن يىغىۋالدى. بۇ 2005-يىلدىكى ۋەقە ئىدى. ئۇ كىتاب ئەسلى شىنجاڭدا چىققان كىتاب. ئۇ «كۈن نۇرى قانداق ئىسسىتىدۇ» دېگەن كىتاب. سەن ئۇ كىتابنى نېمىگە بەردىڭ، دەپ سۈرۈشتۈرۈپتۇ. ئەسلى ئۇ كىتابنى ماناپقانغا باشقىلار بەرگەن. ماناپقان ئۇ كىتابنىڭ ماڭا كېرىكى يوق، دەپ موللىغا بېرىۋېتىپتىكەن.
مۇخبىر: كىم ئۇ موللا؟
مىخۇا: ئۇ ئۆزىنىڭ كىنىشكىسى بار، بىزنىڭ ئاۋۇلنىڭ موللىسى ئىدى. ئۇنىڭ ئىسمىنى ئۇنتۇپ قاپتىمەن. لېكىن ھازىرقى سىياسەت بويىچە ماناپقاننى 15 كۈن يىغىۋالغان. لېكىن ماناپقاننىڭ قان بېسىمى يۇقىرىلاپ كېتىپ قايتۇرۇۋەتكەن ئىدى.
لېكىن چەتئەلدىكى قازاق پائالىيەتچىلىرىنىڭ كۆرسىتىشىچە، ماناپقان بۇ يىل 1-ئايدا قازاقىستاننى زىيارەت قىلىپ قايتىشىدا بىر ياكى بىر قانچە نۇسخا «قۇرئان-كەرىم» نى ئالغاچ كەلگەن. بىراق دائىرىلەر ئۇنى خىتايغا قانۇنسىز «قۇرئان كەرىم» ئېلىپ كىرگەن، دەپ ئەيىبلەپ تۇتقۇن قىلغان.
خىتاي ھۆكۈمىتى بۇ يىلنىڭ باشلىرىدا ئۇيغۇر رايونىدا «دىنىي ئەسەبىيلىك» كە قارشى تۇرۇش ھەرىكىتى قوزغاپ، دىنىي كىيىم، ئىسلام سىمۋول، دىنىي ئىسىم، زاكات، بەزى ئىسلامى قائىدە يوسۇن ۋە دىنىي پەرزلەرنى چەكلىگەن. خىتاي ھۆكۈمىتى ئۆزىنىڭ بۇ ھەرىكىتىنى «تېررورلۇق» ۋە «دىنىي ئەسەبىيلىك» كە قارشى قانۇنلۇق زۆرۈر تەدبىر، دەپ قەيت قىلىپ كەلگەن بولسىمۇ، ئۇنىڭ بۇ ھەرىكىتى خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرىنىڭ تەنقىدىگە ئۇچراپ، دىنىي ئەركىنلىككە قىلىنغان ئېغىر بۇزغۇنچىلىق،دەپ قارىلىپ كەلدى.
مەنبە: ئەركىن ئاسىىيا رادىئوسى
Leave a Comment